Omdat de inkomsten onder druk staan, moeten openbaar apothekers vaker ingrijpen in de bedrijfsmatige processen in de apotheek. Onder apothekers groeit de behoefte aan kennis over het efficiënt en marktgericht managen van een onderneming. “Bedrijfskundige kennis kun je inkopen, maar ik wil het advies begrijpen.”
Openbaar apothekers managen een bedrijf met een omzet van soms enkele miljoenen, maar financiële scholing hebben ze vaak maar beperkt gehad. Dit gebrek aan kennis wordt nijpender nu de bedrijfsprocessen in de apotheek efficiënter moeten worden ingericht. Openbaar apothekers in de praktijk zoeken zelf een aanvullende cursus, leergang of volgen een MBA.
Zes jonge apothekers (in spe) misten tijdens hun studie farmacie vakken als marketing en bedrijfseconomie en besloten twee jaar geleden in actie te komen. Ze richtten de stichting Care for Pharmacy op, een onafhankelijk platform dat bijna en recent afgestudeerde farmaciestudenten wil stimuleren tot innovatief ondernemerschap.
Apotheker en voorzitter Stefan Ottenbros: “We organiseren elk jaar een meerdaagse masterclass over onderwerpen als een ‘vernieuwd verdienmodel’ en ‘de balans tussen ondernemer- en zorgverlenerschap.”
Care for Pharmacy vindt dat de studie farmacie en de vervolgopleiding tot openbaar apotheker meer lesstof moeten aanbieden over ondernemen. “Bij de overname van een apotheek hebben jonge apothekers vaak geen idee van de bedrijfsmatige aspecten”, aldus Ottenbros.
Vakken over het ondernemerschap worden ook node gemist door eerstejaars masterstudent farmacie Tom Jacobs uit Utrecht. Hij volgde daarom vorig jaar tijdens zijn bachelor een minor entrepreneurship op de faculteit Economie. “Tijdens de studie farmacie kan ik enkele uren volgen over de bedrijfsmatige kant van de openbare apotheek, dat vind ik te weinig.”
De masteropleiding leidt breed op tot basisapothekers die in alle werkvelden inzetbaar zijn, zoals in de openbare farmacie, ziekenhuisfarmacie of industrie. Dat is de reden dat in het curriculum in Utrecht geen colleges zijn opgenomen over ondernemen, vertelt opleidingsdirecteur Aukje Mantel. “Dat is lesstof voor de vervolgopleiding tot openbaar apotheker, net als bijvoorbeeld het werken met een apotheekinformatiesysteem. Masterstudenten krijgen bij ons overigens wel een training in leidinggeven.”
In het Raamplan Farmacie, een gezamenlijk initiatief van de universiteiten en de KNMP dat deze maand verschijnt, staan de nieuwe eisen en competenties voor de universitaire opleiding tot basisapotheker. Mantel: “We gaan onze leerdoelen uiteraard evalueren, maar op basis van dit raamplan zie ik geen aanleiding meer bedrijfskunde toe te voegen.”
Van der Vaart vindt het vreemd dat de universiteit niet meer aandacht besteedt aan het ondernemerschap. “Het is zo’n fundamenteel onderdeel van het werk van de openbaar apotheker. Zeker nu de inkomsten onder druk staan.”
Tijdens de tweejarige vervolgopleiding tot openbaar apotheker komt het managen van een openbare apotheek aan bod tijdens het cluster Management en Kwaliteit (zie kader). Over financieel management leren de aanstaande openbaar apothekers de belangrijkste principes, vertelt directeur Henk Buurma. “In de apotheek van de opleider komen verdere details aan bod over bedrijfsmanagement en de financiële aspecten in het bijzonder. De vervolgopleiding vindt immers bijna volledig plaats in de praktijk.”
Buurma benadrukt verder dat het managen van een apotheek veel meer is dan het controleren van de cijfers. “Een openbaar apotheker moet een leider zijn die het team goed kan motiveren, die managementvaardigheden leren de apothekers tijdens de opleiding.”
Een openbaar apotheker hoeft volgens Van der Vaart geen financieel deskundige te zijn. Maar voor het nemen van bedrijfsmatige beslissingen – zoals het snijden in kosten of het overstappen op central filling – moet een apotheker volgens hem wel gevoel hebben bij de cijfers. “Als de boekhouder vertelt dat het niet goed gaat, moet vervolgens de apotheker bezuinigen op kosten. Dat zijn vaardigheden die een apotheker niet leert tijdens de studie farmacie of op de opleiding tot openbaar apotheker”, aldus Van der Vaart.
Om openbaar apothekers in de praktijk extra bedrijfskundige kennis en vaardigheden te kunnen aanbieden heeft apotheekketen Alliance Healthcare, samen met Nyenrode Business Universiteit, een programma ontwikkeld: het Pharmacy Management Development Program (zie kader).
Boots-apothekers en Alphega-apothekers hadden bij Alliance Healthcare aangegeven behoefte te hebben aan bedrijfskundige ontwikkeling, vertelt manager learning & development Kiki Rosman van Alliance Healthcare. “Apothekers willen meer grip hebben op hun bedrijfsvoering door leiderschapskwaliteiten te ontwikkelen en meer bedrijfskundige kennis op te doen.”
Ruim honderd apothekers hebben in de afgelopen twee jaar de opleiding op Nyenrode gevolgd, ook niet-Alphega-apothekers hebben zich inmiddels aangemeld.
Nyenrode en Alliance Healthcare hebben de opleiding niet vormgegeven als een Master of Business Administration (MBA), vanwege alle randvoorwaarden die universiteiten hieraan stellen. Daarbij is het programma volgens Rosman vooral gericht op toepassing in de praktijk.
Voor zover bekend hebben ongeveer veertig apothekers een MBA gevolgd, blijkt uit cijfers van de KNMP. Volgens apotheker en MBA Coen Roos, eigenaar van Apotheek Vechtevoort en Apotheek Plesmanlaan, is een aanvullende opleiding of leergang een must voor elke openbaar apotheker die bedrijfsmatige beslissingen moet nemen. “Bijvoorbeeld over het inkopen in een gezondheidscentrum. Met een snelle calculatie kan een bedrijfskundig geschoolde apotheker zelf beoordelen of dat mogelijk is.”
Roos vindt dat de studie farmacie en de vervolgopleiding tot openbaar apotheker meer vakken zouden moeten aanbieden over ondernemen. “Op een congres hoorde ik onlangs interessante presentaties van collega’s over innovatieve producten en diensten, maar geen van hen had een businessplan. Dan blijft het een beetje zweverig, dat is jammer …”
Apotheker Monique Kappert, manager zorgonderzoek en innovatie bij de KNMP, volgde een MBA toen ze werkte als regiomanager voor Alliance Healthcare. Ze wilde meer leren over financieel management en strategie.
Openbaar apothekers kunnen volgens Kappert het beste zelf op zoek gaan naar een bedrijfskundige opleiding of cursus over bijvoorbeeld financieel management als ze eenmaal werken in de praktijk.
Leren sturen op kwartaalcijfers was voor openbaar apotheker Renate Bosma van Apotheek de Hertog in Franeker aanleiding om nascholing te zoeken. Bosma: “Ook wil ik een betere sparringpartner zijn voor de accountant en mijn financieel adviseur. Bedrijfskundige kennis kun je inkopen, maar ik wil het advies ook begrijpen.”
Bosma heeft een MBA overwogen, maar koos uiteindelijk voor een leergang bedrijfskunde voor apothekers van Pragmascoop (zie kader). Dit bedrijf startte twee jaar geleden met deze opleiding omdat volgens bedrijfskundige Frans Claessen van Pragmascoop, veel openbaar apothekers worstelen met vragen over marketing en financieel management.
Honderd apothekers hebben de opleiding inmiddels gevolgd. Claessen: “Een apotheek is een winkel met klanten, dat beseffen steeds meer apothekers. Beter inspelen op de behoeften van de klant vergroot de overlevingskansen voor de apotheek.”
Studenten farmacie in Utrecht maken in het zesde jaar tijdens de Apotheekgame, een virtuele apotheek, kennis met een aantal bedrijfskundige elementen. Tijdens de opleiding tot openbaar apotheker krijgen de basisapothekers bij het onderdeel Management en Kwaliteit achttien dagdelen les over onder meer leidinggeven, personeelsbeleid, individuele coaching, veranderingsmanagement en financieel bedrijfsmanagement. Alliance Healthcare ontwikkelde samen met Nyenrode een eenjarige opleiding voor de ondernemende apotheker, met modules zoals het opstellen van een jaarrekening, het reorganiseren van bedrijfsprocessen en persoonlijk leiderschap.
Pragmascoop biedt een leergang bedrijfskunde aan voor apothekers, waarbij onder meer financieel management, marketing en commerciële vaardigheden aan bod komen. Verder zijn er diverse andere aanbieders van bedrijfskundige trainingen en cursussen, zoals apotheekketens en formules, PAOFarmacie en CME Online. Enkele voorbeelden zijn: verandermanagement, situationeel leidinggeven, bedrijfsanalyse en ‘invloed uitoefenen in de eerste en tweede lijn en samenwerken’.
Volgens apotheker Annemie de Koning van Apotheek Dr. F. Amelink in Amstelveen is het analyseren van bedrijfsprocessen momenteel een hot item onder apothekers. Omdat ze zelf geen bedrijfskundige opleiding heeft gevolgd, vroeg De Koning een student economie het baxterproces in haar apotheek te analyseren.
“Hij heeft op basis van Lean en een bench–mark van honderd apothekers vast-gesteld waar efficiënter gewerkt kan worden”, aldus De Koning. “Het is een grote uitdaging, maar het is nodig, want we moeten scherper zijn op ons bedrijf.” Door de analyse van de economiestudent bespaart De Koning 0,8 fte.
Bron:
